Một vài sưu tầm về truyền thuyết Chử Đồng Tử(P.2)
         



Truyền thuyết Chử Đồng Tử là sản phẩm của trí tuệ dân gian , ngoài việc được bảo tồn , lưu truyền qua trí nhớ , miệng kể , văn bản của nhiều thời đại ở nhiều nơi còn đựơc tổ hợp thành những thực thể kiến trúc và hình thức sinh hoạt lễ hội ở Đa Hoà , Đầm Dạ Trạch , Bãi Tự Nhiên .
Đền thờ Chử Đồng Tử và Tiên Dung cùng Nàng Nguyễn (hay Công chúa Tây Sa)theo truyền thuyết có từ đời Hùng Duệ Vương trên đất trước là lâu đài thành quách của vợ chồng Chử .Đền thờ chính Đa Hoà hiện nay là trên nền đền cổ được xây dựng nhờ công rất lớn của Cụ Chu Mạnh Trinh .Cụ là người đứng ra vận động nhân tài vật lực của nhân dân tám thôn ở tổng Mễ sở và công đức thập phương xây dựng và tôn tạo đền Đa Hoà từ năm 1894 đến năm 1895 .Năm đó Cụ mới 32 tuổi nhưng đã thể hiện tạo nên vẻ đẹp hài hoà , khoáng đạt , uy nghiêm về nghệ thuật kiến trúc trong việc xây dựng ngôi đền này .Trong nhị cung của đền Đa Hoà có ban thờ Cụ đối diện với ba thờ vị thần bảo hộ ngôi đền .

ĐÔI NÉT VỀ CỤ CHU MẠNH TRINH

Chu Mạnh Trinh tự là Cán Thần , hiệu là Trúc Vân sinh năm 1862 trong một gia đình dòng dõi nho gia ở làng Phú Thị , tổng Mễ Sở , huyện Đông Yên phủ Khoái Châu tỉnh Hưng Yên ( nay thuộc huyện Châu Giang tỉnh Hưng Yên) .Thân phụ Cụ là Chu Duy Tính dã làm đến chức Ngự sử .Thuở nhỏ Cụ rất thông minh , lớn lên theo học cụ Phan Huy Lượng , người phường Nam Ngự Hà Nội .Năm 19 tuổi cụ Trinh đỗ tú tài ,năm 25 tuổi đậu Giải nguyên và năm 31 tuổi đỗ Tam giáp Tiến sĩ niên hiệu Thành Thái thứ tư ( 1892)nên người đương thời gọi cụ là ông nghè Phú Thị .Cụ được bổ làm Tri phủ Lý Nhân tỉnh Hà Nam .Cụ từng làm Án sát các tỉnh Hà Nam , Hưng Yên ,Bắc Ninh và Thái Nguyên .Cụ nổi tiếng vì giỏi cờ , giỏi đàn , giỏi thơ , giỏi vẽ và chữ đẹp .Cụ thích đi du ngoạn thăm các danh lam thắng cảnh và có công khởi dựng ,trùng tu nhiều đền chùa ở quê hương ,ở Hương Tích .Đền Đa Hoà và chùa Thiên Trù là hai công trình lớn mà Cụ đã dồn nhiều công sức nhất .

KHU DI TÍCH ĐA HOÀ

Đền thờ Chử Đồng Tử là một trong bốn đền thờ đặc biệt của cả nước được nhiều người đến lễ bái , nơi thờ bốn vị tiên gọi là "Tứ bất tử".
Đền thờ chính Chử Đồng Tử nằm trong khu di tích Đa Hoà thuộc xã Bình Minh ,huyện Châu Giang tỉnh Hưng Yên .Khu di tích này nằm ngay bên sông Hồng , cách Thủ đô Hà Nội chừng 20 km về phía Nam .Tổng thể kiến trúc được xây dựng trên một khu đất cao rộng bằng phẳng hình chữ nhật với tổng diện tích 18720m2 bao gồm 18 nóc.Bờ nóc chia các khoang đều đặn như một con thuyền .Từ trên cao nhìn xuống tổ hợp trông giống đoàn thuyền đang dập dìu trên sóng nước sông Hồng .Người ta cho rằng Cụ Chu Mạnh Trinh có ý tạo hình khu đền giống đoàn du thuyền của Công chúa Tiên Dung 18 tuổi ,con gái của vua Hùng thứ 18 .Cảm quan về thiên tình sử của Chử Đồng Tử được thể hiện trong cách bố trí cấu trúc :cửa chính của Bia ,cửa chính của Đền Đa Hoà quay về hướng chính Tây , nhìn thẳng sang bãi Tự Nhiên ở bờ bên kia sông Hồng , nơi công chúa Tiên Dung và Chử Đồng Tử đã kỳ ngộ .
Khu di tích Đa Hoà có thể chia làm ba khu vực : khu ngoài , khu giữa , khu trong .
Khu ngoài rộng khoảng 7200m2 không có tường bao .Trọng tâm của khu này là nhà Bia , hai tầng tám mái uy nghi soi mình trên sóng nước .Từ dưới sông có thể nhìn rõ ba chữ "Trấn Giang Lâu" (chữ của Chu Mạnh Trinh)trước cửa nhà Bia .
Từ nhà Bia , dưới những vòm cổ thụ xanh tốt là một con đường lát gạch rộng chạy thẳng tới cổng chính.Vào kỳ Hội Đền( tháng tư)hai hàng cây gạo trồng từ dạo xây Đền nở đỏ rực như những chùm đèn lồng .Từ con đường này nhìn sang bãi Tự Nhiên dù ở lứa tuổi nào cũng cảm thấy một cái gì đó mênh mông hư ảo vừa cụ thể mơ màng , vừa lặng lẽ mà lại náo nhiệt ở trong lòng.
Khu giữa rộng chừng 4300m2.Dưới vòm đa sữa , nhãn um tùm con đường rộng nói tiếp từ hai cột trụ cổng chính vào thẳng ngọ môn chạy dọc hai cột trụ là hai câu đối của tác giả vô danh.Hai bên đường gạch là hai gác chuông và gác khánh xây cao 2m để chứa hai bảo vật quý .Vào thời khắc đã định chuông được đánh , khánh được rung .Cửa Ngọ Môn gồm ba cửa :củă chính là toà nhà ba gian cao rộng ,trước cửa treo bức Đại tự gồm bốn chữ "Bồng Lai cung quyết " được sơn son thếp vàng , cánh cửa bằng lim chỉ mở vào dịp đại lễ .
Khu trong của di tíchđược xây dựng theo các cung thờ , kiến trúc kiểu cung đình thời Nguyễn .THứ tự lớp lang từ ngoài vào trong như sau : Sân Đại , nhà Đại Tế , Toà Thiên Hương ,Đệ Nhị cung ,Đệ Tam cung và Hậu cung .Nối liền các cung , các nóc là Thảo xá , Thảo bạt ,nhà Ngựa , nhà Pháo đối diện nhau qua sân Đại và sân Chầu .Trung tâm của khu trong đồng thời cũng là trung tâm của khu đền chính làtoà THiên Hương cao thoáng , trang nghiem hai tầng tám mái , được đỡ bởi tám cột gỗ ở bốn góc với những con đội , con vác , những đầu đao , bờ nóc chạm trổ tinh vi , đắp gọt tỉ mỉ , trang trí màu sắc sặc sỡ .
Trên nóc toà nhà Thiên Hương là một bức Đại tự gồm ba chữ lớnđược sơn son thếp vàng :"GIAO QUANG CÁC " ( có nghĩa là nơi ánh sáng hội tụ ).Ở trong toà THiên Hương có treo đôi câu đối :
Hoá cảnh thị hà niên , Tự nhiên vì châu , Nhất Dạ thành Trạch ( Cảnh đẹp được hoá ra bên bờ sông , bãi cát thành châu ngọc , một đêm thành đầm nước ).
Kỳ duyên khoáng thiên cổ , nhân gian phu phụ ,thiên thượng thần tiên ( Ngàn năm trước có mối duyên kỳ ngộ , dưới trần gian là vợ chồng , ở trên trời là thần thánh ) .
Ở trong nhà Đại tế còn có nhiều câu đối của Chu Mạnh Trinh và nhiều người khác .Khu di tích được xây vào cuói những năm của thế kỷ 19 biểu hiện sự dung hoà giữa Phật giáo , Nho giáo và Đạo giáo .
Trải qua nhiều biến động của thời gian khu di tích Đa Hoà bị hư hỏng nhiều .Năm 1968 bom Mỹ đã làm sập Hậu cung , phá huỷ 5 nóc đền và nhiều chỗ kác .Cung thờ Chử Đồng TỬ , gác chuông , gác khánh , nhà Đại tế , Ngọ Môn , nhà Bia đã được trùng tu , tôn tạo lại .
Từ đền chính Đa Hoà đi chừng hai cây số thì đến Đầm Nhất Dạ . Cạnh Đầm có một đền thờ kỷ niệm ngày Chử Đồng Tử - Tiên Dung về trời .
Từ đây về thôn Chử Xá xã Văn Đức ( nay thuộc về Hà nội ) tám cây số là nơi sinh Chử Đồng Tử ( thần phả của làng còn ghi lại ).Ở đây còn có lăng mộ cha mẹ Chử Đồng Tử .
Cũng từ Đa Hoà di thêm hai cây số là đến làng Đông Tảo , một làng cổ kính có tiéng từ xưa .Tại đây có đền thờ Bà Nguyễn .Từ Trấn Giang Lâu nhìn sang phía Tây thấy bãi cát nổi , đó là Bãi Tự Nhiên , nơi ra đời thiên tình sử .
Tất cả các điểm di tích đều quây quanh Đa Hoà , tạo nên một quần thể ngoạn mục đầy xúc cảm .

NHỮNG NGÀY LỄ HỘI Ở ĐA HOÀ

Người dân Đa Hoà kể rằng ngày xưa cứ ba năm lại mở Họi Đền vào cuói tháng ba âm lịch ,Họi mang tên là lễ Kỳ Yên .

1/ Ngày mồng 4 tháng gieng là sinh nhật công chúa Tiên Dung
2/ Ngày mồng 10 tháng hai là sinh nhật Nàng Nguỹen
3/Ngày mồng 1 tháng tư là ngày Ngự đọi , đó là ngày công chúa Tiên Dung đến Bãi Tự Nhiên .
4/ Ngày mồng 2 tháng năm là ngày giỗ Thành hoàng bản thổ
5/ Ngày 12 tháng sáu là ngày giỗ Thánh Mẫu ( mẹ Chử Đồng Tử )
6/ Ngày 12 tháng tám là ngày thi cỗ nhân ngày sinh Chử Đồng Tử
7/ Ngày 10 tháng mười là giõ Thánh phụ ( Bó Chử Đòng Tử )
8/ Ngày 17 tháng mười là ngày tam vị đồng hoá tức là ngày Chử và hai vợ quy tiên .